"fuck al die shit", en er was HipHop
"Je kan geen fucking concert geven in Yankee Stadium in de Bronx zonder dat je de grondleggers ook uitnodigt. Je kan geen Kanye neerzetten als je geen Bambaataa neerzet. Je kan geen Missy neerzetten zonder dat je Kool Herc belt, of Grandmaster Caz. Dat is blasfemie," aldus Kool Keith, befaamd Bronx-bewoner en een legende op zich met meer credentials dan pseudoniemen, en voormalig frontman van Ultramagnetic MC's.
"Iemand zou zoiets moeten doen. Russell Simmons of iemand anders met genoeg credibility zou een groot festival moeten organiseren waar alle grondleggers van de hiphop het podium rocken. Ja man, dat zou echt dope zijn. Maar het moet goed gebeuren. Niet op een duivelse uitmelkmanier. Iemand als Afrika Bambaataa zou de show moeten runnen zodat er niks overgeslagen word. Laat groepen uit het zuiden van de VS optreden en laat ze kennis maken met de plek waar het begon. Fuck it, nodig Europese groepen uit, Afrikaanse groepen, uit Nigeria en shit. Sowieso vind ik dat iedereen die zich bezighoudt met hiphop, echt letterlijk iedereen - alle dj's, mc's, zelfs promotors en a&r's en de hele rotzooi - een keer naar de Bronx zou moeten komen. Iedereen die zich bezighoud met hiphop zou moeten komen checken waar het allemaal begon."
The Bronx, een van de vijf stadsdelen van New York, is de plek waar begin jaren zeventig, als disco furore begint te maken in de clubs en op de radio, een nieuwe subcultuur ontstaat in de barre sociale omstandigheden van het getto. De opkomende discomuziek past totaal niet bij de harde belevingswereld van jonge Afro-Amerikanen en de reactie op disco onstaat als dj's uit de Bronx als Kool Herc de vraag naar passende muziek beantwoorden met voornamelijk uptempo soul- en funkmuziek. Eerst in zijn flatgebouw, maar al gauw wordt de ruimte daar veel te klein en verplaatsen de wekelijkse feesten zich naar het wijkgebouw op 1520 Sedgwick Avenue. Daar gaat de exponentiële groei van bezoekers door en dus worden de feesten halverwege de jaren zeventig verplaatst naar Cedar Park, tussen de twee flats met de adressen 1520 Sedgewick Avenue en 1600 Sedgewick Avenue. De term hiphop bestaat nog niet in deze prille fase, maar na elk weekend gonst het op de straten: "Yo, ben je naar de jam geweest in het weekend?"
De jam. Het was de place-to-be voor de bewoners van de Boogie Down Bronx die vanwege hun huidskleur stelselmatig werden geweigerd in de bona fide uitgaansgelegenheden. Het is hier waar old-school-helden als Busy Bee, Grandmaster Caz, Lovebug Starski, Melle Mel, Grandmaster Flash en Keith Cowboy hun publiek vinden en zich afzetten tegen de gevestigde orde. Volgens Jazzy Jay een logisch gevolg van slechte sociale omstandigheden en wijdverbreid racisme. "Wat gebeurde was een creatieve uiting van woede, gevoed door rebellie en trots en dit vond plaats met als achtergrond het groeiende bewustzijn van minderheden in een van de getto's in New York. We mogen niet in jullie clubs? Fuck jullie, dan feesten we in het park. We krijgen geen expositie in een gallerie? Fuck jullie, dan gebruiken we de stad als canvas zodat iedereen het ziet."
KRS-One, in de Bronx geboren als Lawrence Krisna Parker en sinds zijn veertiende jaar de belichaming van hiphop, vult aan: "Hiphop is, vóórdat de term zelf was uitgevonden, begonnen als een bewustzijn, als een golf van inner city thought. Een rebelse manier om je af te zetten tegen de gevestigde orde. De uitdrukkingen hiervan zijn dj'en, mc'en, graffiti en breakdance, maar eronder ligt een gedachte. De gedachte die zegt dat ik niet hoeft te zijn zoals iedereen vind dat ik moet zijn. De gedachte: ik ben een individu, dit is hoe ik de wereld zie en ik ben niet bang om te uiten dat ik de wereld anders zie. In de jaren zeventig was dit bijna ondenkbaar. Onze ouders waren gewend ondergeschikt te zijn aan het blanke establishment en probeerde hierin een plek te vinden, maar na de burgerrechtenbeweging veranderde er aan machtsverhoudingen weinig en onze generatie was het meer dan zat. Onze ouders waren anders. Ze waren tegen het regeringsbeleid, maar ze wilden uiteindelijk wel een baan bij de overheid. Ze waren misschien wel tegen de manier waarop negers in beeld werden gebracht in Hollywood, maar ze wilden alsnog in films acteren. Hiphop is in feite ontstaan nadat wij zeiden fuck ál die shit en ons niet meer aanpasten aan de gevestigde orde."
Omdat het een geleidelijk proces was, is er een niet één bepaalde gebeurtenis die als beginpunt van hiphop kan worden gekenmerkt, maar een van de belangrijkste momenten is ongetwijfeld de uitvinding van het backspinnen. Op een van de eerste huisfeesten bij hem in de woonkamer, merkt Kool Herc op dat vooral tijdens de korte instrumentale stukken in tracks, vooral tijdens de breaks, de energie op de dansvloer het grootst is. Hij gebruikte al een tijdje twee draaitafels en een mixer, een idee dat hij had overgenomen van club-dj's in Manhattan die het gebruiken om een constante stroom van muziek te kunnen blijven genereren. Herc's geniale ingeving is het idee om twee exemplaren van dezelfde plaat te gebruiken en zo de drumbreak van de plaat te verlengen. Er bestaan dan nog geen samplers. Het is zo'n revolutionair concept dat het hedentendage bijna niet te bevatten is wat de impact was op feestgangers, die hun favoriete stuk van de plaat nu meerdere keren na elkaar konden horen. Kool Herc onderscheidt zich hiermee in één klap van andere dj's als Mandingo of Elvis 007 die de tracks wél helemaal draaien, zijn ster is rijzende en velen volgen in zijn voetstappen.
Het draaien van de breaks heeft een immense impact op de subcultuur van de jonge, dansende Bronx-bewoners. De opzwepende, kale ritmes hypnotiseren de jeugd en verscheidene groeperingen die los van elkaar al bestonden, maar niet veel met elkaar omgingen, zoals graffiti-schrijvers en breakdansers, vinden elkaar op de dansvloer. De term breakdance ontstaat doordat het gebruikelijk wordt om tijdens de break van een plaat met extra nadruk te dansen. Als de breaks minutenlang gerekt worden, ontstaan steeds complexere moves op de dansvloer om zo elkaar te overtroeven met choreografische hoogstandjes. Conflicten die vroeger met vuisten werden beslecht, worden nu uitgevochten op uitgevouwen kartonnen dozen, met ille pop-, lock- en powermoves - breakdance vereist immers veel fysieke kracht en wie een breakdance-battle wint, zou waarschijnlijk in een gevecht ook winnen. De dj's leveren ondertussen met het draaien van de breaks een constante stroom energie aan de b-boys ("break boys" en -girls.
Jazzy Jay, die later een van de oprichters zou worden van het succesvolste platenlabel in de hiphophistorie, Def Jam Recordings, kan het zich nog helder voor de geest halen. "De eerste keer dat ik het hoorde, damn. Ik snapte er helemaal niks van. Ik verwachtte dat de track door zou gaan en ineens kwam de break weer! Hoe dan? Ik rende naar voren om te zien hoe hij dat deed en het was niet te geloven. Zo geniaal en zo simpel eigenlijk. Toen en daar wist ik wat ik wilde worden." Er worden door verscheidene innovators als Grandmaster Flash en Grandwizard Theodore extra technieken als cutten en scratchen toegevoegd aan de kunst van het dj'en en dj's proberen elkaar onderling af te troeven door onderling in het openbaar te battlen over dikke geluidsinstallaties, de soundsystems. Gaandeweg ontstaat er een nieuw soort podiumdier, de mc, aanvankelijk alleen voor het doen van mededelingen van huishoudelijke aard, zoals auto's die weggesleept werden, of om de groeten te doen aan prominente gasten, maar later steeds meer om de dj op te hemelen, of om het publiek extra op te zwepen met simpele, catchy zinnetjes als "yes yes y'all, to the beat y'all".
Deze ontwikkeling zet zich voort door de onderlinge competitie van verschillende crews en soundsystems en freestyles evolueren tot geschreven raps. Vooralsnog is er geen woord om deze nieuwe jeugdcultuur te omschrijven, maar het begint vastere vormen aan te nemen als één van de fanatiekste dj's die de Bronx rijk is, Afrika Bambaataa, ook jams begint te organiseren. Bambaataa is een fervent muziekliefhebber en in de jaren die volgen wordt het mede dankzij hem een ware uitdaging om met breaks te komen die nog niet bekend zijn. Er worden letterlijk overal breaks vandaan gehaald, van soul-tracks van Sly & the Family Stone tot en met songs van rockbands als ZZ Top. Eén van de breaks die tegenwoordig onmiddellijk geassocieerd word met hiphop is het nummer Apache (1973) van The Incredible Bongo Band. Jazzy Jay, die zich onder de vleugels van Afrika Bambaataa verder verdiept in het dj-vak, herinnert zich nog precies het moment dat die break voor het eerst op een jam gebruikt werd. "Toen Bam met die break kwam, mijn god. Het was gewoon zo ontzettend bezwerend en belachelijk funky. Je kón gewoon niet stilstaan. Dat gevoel wat ik kreeg toen ik die break voor het eerst hoorde, is één van de beste dingen die ik ooit gevoeld heb. Het was een sport onder dj's om met de illste breaks op de proppen te komen maar die break werd vrijwel onmogelijk om te battlen. Sowieso kon niemand echt hangen met Bambaataa als het ging om breaks, maar die Apache-shit was de widow maker."
Afrika Bambaataa wordt niet alleen geroemd om zijn platenkeuze en dj-vaardigheden, velen wijzen hem aan als de vader van wat we nu kennen als hiphop. "Het valt nauwelijks te betwisten dat Bambaataa één van de grondleggers is van de cultuur," aldus KRS-One. "In die tijd was er een probleem met de jeugd en geweld. Dit was voordat er pistolen waren maar vechtpartijen gingen er hard aan toe, met stokken en bakstenen. Toen Bam kwam, veranderde dat allemaal. Hij wilde eenheid. Hiphop is eenheid, liefde, respect en plezier maken. Dat komt van Bambaataa." Echter, Afrika Bambataa was niet altijd een man van wijze woorden. Hij was berucht als één van de onderbazen van de Black Spades, een geweldadige straatbende. KRS: "Natuurlijk heeft hij ook zijn fouten gemaakt, maar na een reis door Afrika (gewonnen met een opstelwedstrijd) gooide hij het roer om, veranderde hij zijn naam en besloot hij zijn leiderschap te gebruiken voor positieve verandering. Hij had een visie en die heeft ons uiteindelijk de cultuur Hiphop, met hoofdletter, opgeleverd." De Black Spades wordt omgedoopt tot Zulu Nation, de naam ontleent aan de speelfilm Zulu (1964), waarin Afrikaanse Zulu-strijders vechten tegen blanke onderdrukking. "Hij verenigde activiteiten die al bestonden, zoals dj'en, mc'en, graffiti en breakdance onder één noemer en gaf hiermee hele generaties na hem een cultuur."
Er zijn verschillende verhalen over de origine van het woord hiphop. Eén ervan is dat een vriend van één van de allereerste mc's, Keith Cowboy, het leger in moest. Op één van de jams werd daar over de mic een grap over gemaakt. "In the army they'll have you doing like leeeft, riiiight, hiiiiiip, hoooop, hiiiiiip, hoooop", om het marsritme aan te duiden. Dit zou zijn blijven hangen op de jams om uiteindelijk de naam van de stroming te worden. Een andere verklaring is dat het woord door Afrika Bambaata zelf is bedacht en hoewel deze claim misschien niet per se de hele waarheid is, is het duidelijk dat de Zulu Nation de term in ieder geval verder heeft verspreid en gedefinieerd. Later, als het woord hiphop op straat al lang wordt gebezigd, wordt het pas echt bekend dankzij de eerste rap-hit Rapper's Delight (1979) en gaat de term de wereld over met beroemde onzinteksten als "I said the hip, hop, the hibbit..." etc.
Dit punt is voor KRS-One belangrijk genoeg om bij stil te staan. "Metafysisch gezien was dit een belangrijk moment in de geschiedenis. Dit was het moment dat er een scheiding ontstond tussen hiphop en rapmuziek. Je hebt vanaf dat moment mc's en rappers. MC's zijn dragers van de cultuur, maar rappers doen een kunstje met als doel geld verdienen. Grandmaster Caz, oftewel Casanova Fly, werd gemanaged door Big Bad Hank en de bedoeling was eigenlijk dat die ervoor zou zorgen dat Caz een plaat op kon nemen. In plaats daarvan greep hij, toen hij werd benaderd, de kans om zelf een ster te worden, nota bene met Casanova Fly's teksten! In de track hoor je Big Bad Hank rappen I'm the C.A.S.A., the N.O.V.A. and the rest is F.L.Y. Iedereen in de Bronx kende die tekst, Casanova Fly was een van de eerste mc's met geschreven teksten. Hank had niet eens de tijd genomen om zijn éigen naam te spellen, maar alsnog een dikke wereldwijde hit gescoord met die tekst.
"Big Bad Hank en de rest van de Sugarhill Gang wordt nog steeds geboekt en staat in de geschiedenisboeken met één van de eerste rapnummers, maar Big Bad Hank is een rapper en een verkoper van de cultuur, niet een drager ervan. Hij is geen mc. Caz daarentegen loopt met trots door de wijk en word alom gerespecteerd als één van de allereerste echte mc's ter wereld en niemand kan hem dat ooit afnemen. Sommige dingen kan je niet kopen, al heb je al het geld van de wereld. Geloof me, Hank zou anytime willen ruilen met Caz. En ik geloof dat elke rapper uiteindelijk, al is het pas aan het einde van zijn carrière, zou willen dat hij andere keuzes gemaakt had. Waar is Tone-Loc? Hoe gaat het nu met Hammer? MC's worden herinnerd en geëerd, rappers worden gedist en vergeten."
bron: statemagazine
door Slim Pickins m.m.v. Pepijn Lanen (Kool Keith-interview); beeld: llja Meefout & Tim Keen, 9May06
|